IMIGANI MIGUFI
Imigani itangirwa na "A"
1. Ababiri bagiye inama baruta umunani barasana.
Umuryango w'abantu bake bumvikana, urusha imbaraga umuryango munini usubiranamo. Uyu mugani bawucira gushishikariza abantu gushyira hamwe no guhuza umutima. Abajya inama Imana irabasanga.
2. Ababiri bakika umwe.
3. Ababiri bateranya abeza.
4. Ababiri bica umwe.
5. Ababiri ntibacibwa inka.
6. Abacuranye ubusa basangira ubundi.
7. Abadapfuye ntibabura kubonana.
8. Abagabanye imbisi (inyama) ntibagabana umufa (cyangwa: ntibagabana izihiye).
Kugabana inyama mbisi bivuze ko hariho inkono ebyiri zo guteka. Kugabana izihiye bivuze kurira hamwe. Abateka ukubiri bagomba no kurya ukubiri. Kugabana bishushanya kumvikana.
Iyo abantu bagiranye amasezerano ni ngombwa kuyubahiriza.
9. Abagabo babiri ntibabana mu nzu imwe.
10. Abagabo bararya imbwa zikishyura (zikaryora).
11. Abagira amenyo baraseka.
12. Abagira impingo ibigega biragwa.
13. Abagira inyonjo bagira ibirori.
Kera umuntu ufite inyonjo yagendanye n'umuntu ucumbagira. Noneho abantu bakagenda bashungera umunyanyonjo, naho ucumbagira ntibamwiteho. Ucumbagira ni ko kuvuga ati «abagira inyonjo bagira ibirori».
Bashobora kuwucira ku muntu ugira amafuti kandi akayiratana.
14. Abagira iyo bajya baragenda.
15. Abagiye inama Imana irabasanga.
16. Abahiga ubugabo baratabarana.
17. Abahigi benshi bayobya imbwa uburari.
18. Abahiniye hamwe bahima (bahenda) abari hanze.
19. Abahizi babiri ntibanyura inzira imwe.
20. Abajyanama babiri bishe umujyanama umwe.
21. Abajyanama bacishije ukubiri ibyabo ntibishyika.
22. Abajyanama bishe imbwa y’umwami irahera.
23. Abajya inama ari babiri banyaga inka z’abarasa munani.
24. Abajya impaka ari babiri umwe aba yigiza nkana.
25. Abakingiranye inyegamo ntibakingirana ingabo.
26. Abakiranye ntibahishana ibibuno.
27. Abakobwa ni nyampinga.
28. Abakundanye barajyana.
29. Abakundanye ni bo bangana.
30. Abakunzi baza bishize.
31. Abakwe ni aba mbere; ibya nyuma bica amazuru.
32. Abana ba Samusure bavukana isunzu.
33. Abana basangira ibere ntibasangira umugisha.
34. Abana ni babiri: Gahanwa na Gahannyi.
35. Abana ni batatu: Uwibwira, Ubwirwa na Tereriyo.
36. Abahanga babiri ntibotsa igihaha.
37. Abangana ubwenge basa ntibabana.
38. Abantu n’ibintu ni magirirane.
39. Abaryi b’imigongo baribwire.
40. Abasangira bashonje ntawe usigariza undi.
41. Abasangiye basigana imbyiro.
42. Abasangira ubusa bitana ibisambo.
43. Abasangiye imfizi ntibasekana inkuku; Cyangwa: ntibasekana amahembe magufi.
44. Abasa barasangira.
45. Abaswa ntiberekwa imishinga.
46. Abatanye badatata barasubirana.
47. Abateranye imigeri ntibahisha n’amabya.
48. Abaturanye babyarana abana basa.
49. Abatutira batongana batura ukubiri.
50. Abavandimwe iyo bavumbitse akarenge uvumburamo akawe.
51. Abegereye uruganda ntibabura urwavumba.
52. Aberekeranye ntibabura kwendana.
53. Abeza ba ruguru baseka ibimuga bishinyikiye mu kabande.
54. Abibeshya b’i Mukarange bagira ngo Nyiraguheka ni nyirasenge.
55. Abishunga b’i Mukarange bagira ngo Nyiraguheka ni nyinawabo.
56. Ab’imbwa bifuza ko budacya.
57. Aboro babiri ntibasangira umwerera.
58. Aboro basera guhanya.
59. Abo ntekera impengeri ni bo bantera amabuye.
60. Abonye isha itamba ata n’urwo yari yambaye.
61. Abotanye kera ntibahishanya amabya.
62. Abo umwami yahaye amata ni bo bamwimye amatwi.
63. Abwirwa benshi akumva bene yo.
64. Acuritse inkanda ntacuritse umutima.
65. Agaca amakungu ni ukwima uwarugendagamo.
66. Agaciro gake karuta akamaro gacye.
67. Agacumu gahabwa agahari, naho agahararutswe gahabwa agahini.
68. Agacumu kazaguhorera (kazahorera umugabo) ntumenya uwagacuze.
69. Agahana imbwa ni agashirira.
70. Agahanga k’umugabo gahangurwa n’uwakaremye.
71. Agahanga k’umugabo gahuma katavuze.
72. Agahango gato karuta umugenderano.
73. Agahararo ntikabuza agahararuko.
74. Agaharawe gahabwa agahari, naho agahararutswe gahabwa agahini.
75. Agahimbaza umusyi kaba munsi y’ingasire.
76. Agahinda gahima indyarya kaba mu rutare kwa Rwirebe.
77. Agahinda gashira akandi kari itumba.
78. Agahinda gashira bake.
79. Agahinda k’inkoko kamenya inkike yatoyemo.
80. Agahinda k’inkono kamenywa n’uwayiharuye.
81. Agahinda ntigashira; gashira nyirako yapfuye.
82. Agahinda ntikajya ahabona.
83. Agahinda ntikica kagira mubi.
84. Agahinda ni ukubura uwo ukunda.
85. Agahinda si uguhora urira.
86. Agahini gahima indyarya kaba mu rutare rwa Kirebe.
87. Agahugu Imana yagusasiye ntukarenga.
88. Agahugu k’abagore ntikabura amazimwe.
89. Agahugu karimo indushyi, abapfu ntibabura amazu.
90. Agahuru gakomeye kiyima umupfu.
91. Agahuru gasabye umuntu inyama ntakarenga.
92. Agahuru kagusabye amaraso ntukarenga.
93. Agahuru gahinyuza inkumi.
94. Agahwa kari ku wundi karahandurika.
95. Agakambye ugatega u Rwanda (ugatega iminsi).
96. Agakara gasiga imbwa ntigasiga akako.
97. Agakecuru gakize ntikabura abuzukuru.
98. Agakecuru gatanze akandi gushoka kagira ngo dore ubwo butama bwako.
99. Agakecuru karitse ntikabura abuzukuru.
100. Agakeya kanga mu jisho ntiakanga mu kanwa.
101. Agakijije umwana kabyize se.
102. Agakoba gahambirije inkuru bijyana mu nkono.
103. Agakomeye karakomereka.
104. Agakoni k’iminsi kaba infuruka zose.
105. Agakoni k’umukobwa ni nkora ngende.
106. Agakoza umuntu ibara ntikaba kanini.
107. Agakubitiye mu nkono ntikica umugabo.
108. Agakujije umwana ufite se na nyina kaba gakujije imfubyi.
109. Agakungu gakuna imbwa.
110. Agakunze ababiri karabateranya.
111. Agakuye intozo ku ishyiga umugunzu ntuharindira.
112. Agapfa kaburiwe (kabwiwe) ni impongo.
113. Agapfundikizo k’inda ni ijosi.
114. Agapfundikiye gatera amatsiko.
115. Agapfunyika ka kabutindi ukarenza urugo kakagaruka.
116. Agapfuye karapfunyikwa, aho uruhu rw’intare rurindwa imbeba.
117. Agapfuye karatuba, inyama z’imfizi ntizatetswe mu rwabya.
118. Agasamunyiga bagize ngo karanuka, kati “Babimbwira babigize kabiri”.
119. Agasamunyiga kati “Ucecetse nkunyinyitse”.
120. Agasamunyiga kabwiye akagore kako kati “Ngiye gushaka abagore babiri”, akandi kati “Kurya unuka neza!”
121. Agasamunyiga kari mu icukiro kati “Mbuze amata simbuze amavuta!”
122. Agasamunyiga kari mu icukiro kitwa ruhangara-joro.
123. Agasani k’imbwa kayigoborera akaguye.
124. Agasaza gatanze akandi kagira ngo nkize ubunogori.
125. Agasaza kamwera akandi kuzakamwa.
126. Agasaza k’inshizi y’amanga kabona inkumi ibyutse kati “Ngwino unyoze ibirenge!” Inkumi iti “Birakozwa na Nyabarongo cyangwa: n’umugezi utemba”.
127. Agasaza kiziringurije mu mbere kahakura ubuhumyi.
128. Agasebe k’amaganya ugashima wicuye.
129. Agashesho iyo kashize, uwahekwaga arijyana.
130. Agashize gashirwa isoni.
131. Agashungo iyo gashize uwahekwaga arigenza.
132. Agashungo koshya n’abagashungera.
133. Agashyitsi kari kera (kagiye kera) kavumbika umuriro.
134. Agashyo kabaga amatungo y’abandi ntikabura ubugi.
135. Agashyo kabaga imfura ni uguturana.
136. Agasiga karira imfusha gahora karegetse; cg: Agasiga kaririye imfusha gahora karekereje.
137. Agasiga karira imfusha gahora kareba ko inda yaba umumiro. 12
138. Agasinde iyo kajya kumanyuka karabira.
139. Agasore gahimba akandi kataraza.
140. Agasore gashima akandi kaguye.
141. Agasore ndarishokoje ntikabura (ntikarushinga)
142. Agasozi gashira inshuti (abakunzi) ntigashira abashinyaguzi.
143. Agasozi gashizeho abagabo imbwa zikwiza amazina (3 na 13).
144. Agasozi gataramye inka kamanuka indi.
145. Agasozi gaterera ugatega inshuti.
146. Agasozi kabyiruye impaze ntikabura impagarara.
147. Agasozi kagufi kagushyikiriza akarekare.
148. Agasozi kariho indushyi nta mupfu ukaburaho inzu.
149. Agasozi kamanitse imbwa ntigashira. (13)
150. Agasozi katagira umukuru kagwaho ishyano rikirirwa, rikarara cyangwa rikirirwa aho rikarara aho.
151. Agasozi kazamuka inka kakazamanuka izindi.
152. Agatatu gatatira ikibi.
153. Agatebo gacitse kayora ivu.
154. Agati gaciye ntikabura izuba. (15)
155. Agati gateretswe n’Imana ntigahungabanywa n’umuyaga.
156. Agati gatoshye ugatega izuba.
157. Agati kagusabye amaraso ntukayarenza.
158. Agati kamanitse imbwa ntikabura urubwejaguro.
159. Agati kazagusiga amabyi ntukarenga.
160. Agati kazasiga umugabo amabyi akanera gakubiranyije.
161. Agati kina umwana ntigacanwa (7).
162. Agatinda kadahera ni amenyo ya ruguru.
163. Agatinze gakambya inda.
164. Agatinze karuta agaheze.
165. Agatinze kazanduruka ni inkumi n'ikirondo (6).
166. Agatinze kazaza ni ubugabo bw'uruhinja (7).
167. Agatinze kazaza ni amenyo ya ruguru (162).
168. Agatinze mu rusyo karahinyuka.
169. Agato kanga mu jisho ntikanga mu kanwa (100; 170)
170. Agatoki kamenyereye gukomba gahora gahetamye (171).
171. Ak'i Muhana kaza imvura ihise.
172. Agatsirikwa ntigahere ni amenyo ya ruguru (162; 167).
173. Agaturanyi gashya gatera amabavu.
174. Agatwenge gaca hejuru y'agahinda.
175. Agira amakaba ntagira amarindira (8).
176. Ahabaye imanga ntiharagirwa inka (8).
177. Ahabaye induru ntihaba indagiro.
178. Ahabaye ishyamba abana ntibaharagira (7).
179. Ahacurirwa amagara ntihacurirwa ubuhozozo (14).
180. Ahageze icyuma haba inkovu.
181. Ahageze icyuma haba uruguma.
182. Ahagukanze ntuhatega inturo.
183. Ahaje ubwanwa haba hanze ubwana.
184. Ahakize hitwa inkovu.
185. Ahari amahoro (ubuhoro) umuhoro urogosha (11).
186. Ahari ibicuma ntihabura ibicumuro.
187. Ahari igisebe ntihabura isazi (11).
188. Ahari ikiziba uhatega Nyakanga na Kamena.
189. Ahari inyo ntihava.
190. Ahari ubwenge hagiye inda.
191. Ahatari ingenzi ingegera zirugurura.
192. Ahatumuka ibiziba uhatega Kamena na Nyakanga (reba no188).
193. Ahavuye ndashimye ntihava ndagaye.
194. Ahavuye umugabo hasubira umugayo (3).
195. Aheneye uzi kurunguruka.
196. Aho abakobwa babuze ibikona bikuba amaboko (6).
197. Aho abakuru babuze abato bishakamo umukuru (7).
198. Aho ari kure, ni ho ari kare.
199. Aho amagara acurirwa ntihacurirwa ubuhozozo (reba no 179).
200. Aho ga birenge ni wowe ubwirwa!
201. Aho gatindi yabaye umukobwa atanga nyina kumera insya (6).
202. Aho guha uw'ukunda waha ugukunda.
203. Aho guhamagara ukwihorera wahamagara usinziriye.
204. Aho guhana umupfu wayobya umuvu.
205. Aho guhandwa n'akayuzi k'i Rwanda wahandwa n'agahwa kaho.
206. Aho gukenura inka wakenura nyirazo (8).
207. Aho gupfusha umurimyi wapfusha umurima.
208. Aho gutera urubwa uzatere urutoki.
209. Aho guturana n'umwanzi waturana n'itongo.
210. Aho kubaza ubwoko ujye ubaza inshyuro.
211. Aho ibyago byaje ibihaha bica umuhoro (11).
212. Aho imbwa ikubitiwe irahagaruka (ntihava).
213. Aho imbwa iririye ntihava (ntihatarabuka) (reba na 13).
214. Aho imfizi irindirije ni ho yimiriza (8).
215. Aho imfubyi ziri abapfu ntibabura amazu (reba no 88, 148).
216. Aho imfura zisezeraniye ihatanze indi irahaborera.
217. Aho imondo ibyutse haryama umukara (13).
218. Aho ingenzi zitari ingegera zirugurura.
219. Aho ingwe itari imondo ishora inyana (yahura inyana) (reba 8 & 13).
220. Aho inkoko yasheshe kera ihata iryoya (ibaba) (reba 10).
221. Aho inkongoro zitari ibishwi biratanaga (12).
222. Aho intozo ikubitiwe akabwana kotana amakenga (13).
223. Aho intumbi iri ni ho inkongoro ziteranira (évangile) => 12.
224. Aho inyo yabaye ntihava (reba no 189).
225. Aho inyundo isubiye kabiri haba hari ubuce (11).
226. Aho kubarirwa wakwibonera (wakwirebera).
227. Aho kubeshya i bwami watona yo.
228. Aho kubeshya watona nabi.
229. Aho kubona intore y'ijisho wabona iy'Imana.
230. Aho kubyuka ushaka inshuti ubyuke ushaka inzu (urugo), inshuti zizizana (zizakwizanira).
231. Aho kuryamira ijambo waryamira inkota.
232. Aho kunyereka inkongoro wanyereka umunywi (11).
233. Aho kurera imfubyi y'umuntu warera iy'inka (8).
234. Aho kurumwa n'uruyuki warumwa n'uruyuzi (14).
235. Aho kurwara ibibembe warwara ibinyoro; cyangwa aho kurwara igituntu warwara igisebe.
236. Aho kwicarira umutogoto w'inkono wakwicarira ijambo rya nyirayo.
237. Aho ubona umwotsi, burya haba hari umuriro.
238. ubuhoro bwaraye haba ihene ya Mugasa (9).
239. Aho ubwanwa bwaje ubwana burahava (reba no 183; 7).
240. Aho ubwenge buke buri inkumi iherera umushyitsi (6).
241. Aho udasize umwana uhasiga umugani (7).
242. Aho ujishije igisabo ntuhatera ibuye.
243. Aho ukuruye urusuka uhakurura urwibo.
244. Aho ukuye ingoma irenga uharamvura indi.
245. Aho umuberabe ari ntawe upfunya/uhina intoki (2).
246. Aho umubyeyi aguye bahatoragura ingobyi (4).
247. Aho umugabo aguye undi atereraho utwatsi (3).
248. Aho umukecuru atoye uruhindu ahita uruganda (4).
249. Aho umukiro uri, ibihaha bica umuhoro.
250. Aho umukobwa yishima ni ho umuhungu amukoma (5-6).